Нэрийн тухай (letter.everyday.mn) сайтаас

“Дуудах нэрийг эцэг эх, Дуурсах алдрыг өөрөө олдог”, “Хүн нэрээ, Тогос өдөө”, “Нэр хугархаар, яс хугар” гэхчлэн хүний нэр ямар эрхэм нандин, үргэлж хайрлаж хамгаалж явах ёстой зүйл вэ? гэдгийг Монголчууд эрт дээр үеэс үр ачдаа сургаж ирсэн уламжлалтай билээ. 

Төвдөөс шарын шашин орж ирсэний нөлөөгөөр төвд нэр өгдөг байж. Бид хэд ч бие биенээ дуудаж нэрлүүлсээр байгаад монгол үгнээс ялгагдахааргүй нэгэнт дасал болжээ. Ингээд зарим нэрсийг монголчилсоныг оруулж байна. Нэрсээ үе үеэр нь үзээрэй. Жишээ нь, Балдорж бол Бал, дорж 2-ыг үзээд нийлүүлээрэй.

А
Ачиймаа-Лхам бурханы нөхөр

Б
Бадам- лянхуа цэцэг
Бадмаа- Бадам
Бал- цогт
Балжин- цог өргөгч
Базар- санскритаар очир
Бавуу- баатар
Баасан-сугар гариг
Бямба- санчир гариг
Бум- бум, 100 мянга
Балдан- цог төгс
Банзад-
Биндэряа- лянхуа цэцэг

В

Вандан- эрхт
Ванчиг- эрх баялагт

Г

Гарав- цагаан
Гүнд- бүхэнд
Гунгаа- бүхнийг баясгагч
Гомбо- итгэлт, гомбо сахиус
Гончиг- чухаг дээд, эрдэнэ
Гэндэн- хуварга
Гиваа- буянт, буянтан
Галсан- хувь сайт
Гонгор- цагаан итгэлт, цагаан гомбо, гонгор сахиус
Гармаа- од (тэнгэрийн)

Д

Дорж- очир
Дулам- дарь эх
Дулмаа- Дулам-тай адил
Даш- өлзий
Дагва- мөнх
Даваа- сар
Дамцаг- тангараг
Дэндэв- үнэнг бүтээгч, шүтээн бүтээгч
Должин- ногоон дхрь эх
Долгор- цагаан дарь эх
Дэмчиг- дээд амгалант, дэмчиг бурхан
Данзан- шашныг баригч, номлолыг баригч
Дагийранз- Гомбо бурханы нөхөр
Дарам- санскритаар ном
Дамба- шашин, дээдэст, увьдаст
Даржаа- дэлгэрүүлэгч
Дондов- тусыг бүтээгч
Дондог- хоосон чанарыг оногч
Дэжид- жаргал
Дэжидмаа- жаргалт эх
Дамчаа- дээдийн номт

Ё

Ёндон- эрдэм

Ж

Жавзан- гэтэлгэгч
Жавзмаа- гэгэлгэгч эх
Жүгдэр- үснэр
Жав- аврал
Жамц- далай
Жигжид- айлган үйлдэгч, жигжид бурхан
Жамсран- ах дүүс, жамсран сахиус
Жумдээн- төгс ялсан
Жамбал- зөөлөн цогт, манзушир бурхан
Жамъян- зөөлөн эгшигт, манзушир бурхан
Жунай- гарах орон
Жанцан- дуаз, 

З

Зандраа- санскрит үг
Замбал- эдийн тэнгэр замбала бурхан
Зундуй- хичээнгүй

И

Иш- билиг билгүүн
Ичин- сэтгэлчлэн

Л

Лодой- оюун ухаан
Лувсан- сайн оюунт
Лхагва- илүү, буд гариг
Лхам- охин тэнгэр, лхам бурхан
Лхамаа- лхам-тай ижил
Лүнриг- эш язгуур

М

Молом- ерөөл
Мягмар- улаан нүдэн, ангараг гариг
Мядаг- цэцэг

Н

Нансал- зул, гэгээн
Нансалмаа- гэгээн эх
Ням- нар, өдөр, адъяа гариг
Намсрай- тийн сонсогчин хөвгүүн, эдийн тэнгэр, намсрай бурхан
Намбар- сайтар, огоот
Нанзад- гийгүүлэн зохиогч
Нанжид- 8 гэгээн
Намжилмаа- сайтар ялсан эх
Намхай- огторгуй
Норов- чандмань
Нямбуу- шим
Нүрзэд- түргэн бүтээгч
Нацаг- элдэв

О

Од- гэрэл
Одмаа- гэрэлт эх
Ойдов- шид

П

Пүрэв- гадас, бархасбадь гариг
Пунцаг- хотол чуулган, төгс төгөлдөр
Пунсалмаа-
Пагма- хутагт эх
Пэрэнлэй- үйлс

Р

Раднаа- санскритаар эрдэнэ
Равсал- маш тод, маш гэгээн
Ринчэн- эрдэнэ
Равжаа- машид дэлгэрүүлэгч
Ригзэдмаа-
Равдан- маш бат

С

Самбуу- сайн
Самдаг- нууцын эзэн, очирваань бурхан
Самдан- санаат, сэтгэл бат, даяан
Сэдэд- цагаан шүхэрт бурхан
Сэнгээ- арслан
Содном- буян хишиг
Сундуй- зарлигийн хураангуй
Сүрэн- сахиус
Санги- нууц
Сэр- алт, алтан
Сүглэгмаа- сайхан дүрст эх
Санжай- ариусан дэлгэрсэн, бурхан

Т

Тавхай- мэргэн аргат
Тамжид- бүгд
Түвдэн- чадагчийн шашин
Түдэв-хүч, чадал

Ү

Үржин- нэгэн орны нэр

Х

Хорол- хүрд
Ханд- дагина
Хажид- огторгуйгаар явагч, нархажид бурхан
Хажидмаа- огторгуйгаар явагч эх
Хайдав- мэргэн бүтээлч

Ч

Чанцал- мөргөх
Чүлтэм- сахил
Чагнаа- мутартаа, гартаа
Чойжоо- номын хаан, чойжоо сахиус
Чадраабал- гомбо бурханы нөхөр
Чой- ном
Чоймаа- номт эх
Чойен- номын агаар
Чодин- суварга
Чимэд- үхэлгүй, үхэшгүй

Ц

Цэрэн- урт наст
Цэвээн- насны эрхт, насны авшиг
Цүлтэм- сахил
Цамба- эсрүүн тэнгэр
Цэдэн- наст, батнасан, амин гавъяат
Цэнд- насны аюуш бурхан
Цэдэв- насны бүтээл
Цэвэл- нас уртасгах, нас арвидах
Цэвэлмаа- нас арвитгагч эх
Цэндмаа-
Цэгмид- цаглашгүй наст, аюуш бурхан

Ш

Шийрэв- билгүүн
Ширнэн- билгийн шим
Шагж- энэтхэгийн эртний овгийн нэр

Ю

Юмчмаа- бага хатан, их хатан
Юндэн- Ёндон

Я

Ядам- чанд, бат сэтгэл, ядам бурхан
Янжин- уран дуут
Янжмаа- уран дуут эх
Янжинлхам- урлагийн тэнгэр янжинлхам бурхан

Д.Ухаанзаяа:  Хүүхдэд уул ус, амьтан, хаадын нэр өгөхийг цээрлэдэг

"Хүн нэрээ тогос өдөө" хэмээн эртнээс ам дамжсаар ирсэн сургааль бий. Монголчууд ёс, дэг журмыг нарийн баримталж ирсэн ард түмэн. Тэрхүү уламжлал өнөө үед алдагдсанаас оюуны хоосролд орж буй нь илхэн байна. Хүмүүнд нэр хайрлах ёс нь уламжлалаа хадгалахын томоохон жишээ юм. Сүүлийн үед шинэ төрсөн хүнд нэр өгөхдөө хэтэрхий хэнэггүй ханддаг болчихож. Нар мандаж байхад төрсөн бол Нараа, даваа гаригт мэндэлсэн бол Даваа гэж нэрлэдэг болж. Ингэж сэтгэлийн хөөрлөөр хандаж болохгүй. Эрт үеэс өвлөгдөн ирсэн нэр хайрлах судар гэж бий. Тэр сударт хамаагүй замбараагүй өгсөн нэр эргээд шинэ хүндээ уршигтай байдаг тухай бичсэн байдаг. Хүүхэд хэр сайн заяатай энэ орчлонд ирээд, ямар их үйлийг бүтээхийг хэн ч мэдэхгүй шүү дээ. Тиймээс насан туршид дуудагдах нэрийг нь зөв өгөх хэрэгтэй.  Үг асар хүчтэй. Түүнийг дахин дахин хэлбэл биелэх гэмтэй. 

Хүний нэрийг эцэг, эхээс хайрласнаар нь дуудвал сайн. Хүүхдэд нэр өгөхдөө аав ээжийнх нь махбодь ихээхэн үүрэгтэй. Эцэг, эх нь усан махбодь давамгайлсан байхад хүүхдэд нь Туул, Тамир зэрэг гол усны нэр өгч болохгүй. Дээр нь нэрийн үсгийг тоолж ямар махбодь илүү байгааг тодорхойлдог. Усан махбодь давамгай байгаа үед түүнийг тэнцвэржүүлэхийн тулд Сүмбэрбилгүүн хэмээх нэр хайрладаг. Сүмбэр гэж усан дээр тогтсон уулыг хэлдэг. 

Хүүхдийг амь насыг нь батажтал 0-5 насны хооронд өөр нэрээр дуудаж болдог. Эцэг, эхчүүд Бондоолой, Цүндээлэй гээд өхөөрддөг. Энэ буруу биш. Учир нь таван нас хүртэл хүүхдийн амь бөхжөөгүй байдаг. Уул, ус, амьтан, хаадын нэрийг өгөх цээртэй.